6. Sociale isolatie
Naarmate het lichaam geleidelijk aftakelt, verliest de stervende de interesse in de mensen om hem heen. Hij kan stoppen met praten, onverstaanbaar mompelen, geen vragen meer beantwoorden of zich simpelweg van anderen afkeren.
Een paar dagen voordat hij zich van zijn omgeving afsluit, kan de persoon zijn dierbaren soms verrassen met een laatste uitbarsting van vreugde en genegenheid, die kan duren van minder dan een uur tot een hele dag.
Hoe te reageren: Wees je ervan bewust dat dit een normaal onderdeel is van het stervensproces en niets te maken heeft met de relatie die je met de persoon had. Blijf fysiek aanwezig door de persoon aan te raken en te blijven praten, als je daar zin in hebt, zonder er iets voor terug te vragen. Geniet direct van een moment van helderheid als dat zich voordoet, want het zal snel weer verdwijnen.
7. Langzaam urineren (urine)
Het lage vochtvolume en de bloeddrukdaling dragen bij aan een verminderde nieractiviteit. De urine wordt zeer geconcentreerd, bruinachtig, roodachtig of theekleurig. Er kan ook sprake zijn van verlies van controle over de sluitspier naarmate de dood nadert.
Hoe te reageren: Ziekenhuispersoneel kan soms besluiten dat een katheter (sonde) nodig is, behalve in de laatste uren van het leven. Het uitvallen van de nierfunctie verhoogt de hoeveelheid gifstoffen in het bloed en kan bijdragen aan een vredig coma vóór de dood. Leg een matrasbeschermer op de matras bij het verschonen van de lakens.
8. Gezwollen voeten en enkels
Wanneer de nierfunctie vertraagt, kan er vochtophoping in het lichaam ontstaan, vooral in gebieden ver van het hart, zoals de voeten en enkels. Deze gebieden, evenals de handen en het gezicht, kunnen opzwellen.
Hoe te reageren: Over het algemeen wordt er geen speciale behandeling (zoals diuretica) gegeven wanneer deze zwelling verband houdt met de dood. Het is een gevolg, geen oorzaak, van de naderende dood.
9. Koude extremiteiten
In de uren of minuten voor het overlijden trekt de bloedcirculatie zich terug uit de periferie van het lichaam om zich te concentreren op vitale organen. Hierdoor worden de handen, vingers, voeten en tenen koud. Nagels kunnen bleek of blauwachtig lijken.
Hoe te reageren: Een warme deken kan de persoon comfortabel en bij bewustzijn houden. De persoon kan klagen over het gewicht van de deken, dus wikkel hem niet te strak om zich heen.
10. Gemarmerde aderen
Huid die eerst egaal bleek of grauw was, ontwikkelt een opvallend patroon van paarsachtige/blauwrode vlekken, wat een van de tekenen is dat de dood nabij is. Dit is het gevolg van een vertraagde bloedcirculatie. Deze vlekken verschijnen eerst op de voetzolen.
Hoe te reageren: Er is niets bijzonders te doen.
NB: De hierboven genoemde tekenen van overlijden beschrijven een natuurlijk sterfproces. Ze kunnen van persoon tot persoon verschillen. Als iemand kunstmatig in leven wordt gehouden (beademing, voedingssonde), kan het sterfproces anders verlopen.
Het kennen van deze verschillende signalen kan je helpen deze pijnlijke tijd door te komen zonder je nog hulpelozer te voelen dan je al bent. En als deze brief je niet “raakt”, wees dan blij en geniet vooral van elk moment waarop de mensen van wie je houdt nog leven en gezond bij je zijn.
Proost!
